Lactose intolerantie. Ayurveda en de realiteit van moderne melk
Melk: een voedingsmiddel dat niet meer hetzelfde is
Koeienmelk is in ayurveda altijd beschouwd als een van de meest voedzame voedingsmiddelen. Maar wat als ik je vertel dat de melk die we vandaag de dag drinken, helemaal niet meer zo gezond is? Steeds meer mensen ervaren klachten na het consumeren van melkproducten, en lactose-intolerantie komt vaker voor dan ooit. Hoe kan het dat de melk van tegenwoordig niet meer de melk is die Ayurveda ooit als voedzaam en heilzaam beschreef?
Melk volgens de klassieke Ayurveda
In de klassieke teksten van Ayurveda wordt melk beschreven als een compleet voedingsmiddel dat alle essentiële voedingsstoffen bevat, zoals eiwitten, gezonde vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen. Het wordt geprezen om zijn vermogen om het lichaam te voeden, de geest te kalmeren en het immuunsysteem te versterken. Toch benadrukt Ayurveda dat melk alleen heilzaam is wanneer het op de juiste manier wordt bereid en geconsumeerd. Bovendien is melk zeker niet voor iedereen en op ieder moment geschikt, omdat er altijd rekening moet worden gehouden met de gezondheidstoestand en iemands persoonlijke verhouding tussen de dosha’s.
De realiteit van moderne melk
In de tijd van Ayurveda aten koeien enkel hun natuurlijke voeding, zoals gras en bladeren. Deze voeding, gecombineerd met een vrij leven in de natuur, maakte de koeien gezond en gelukkig, wat resulteerde in hoogwaardige melk van natuurlijke kwaliteit. Bovendien werd melk enkel gedeeld met het kalf, wat zorgde voor een natuurlijke en gezonde melkproductie bij de koe. Tegenwoordig krijgen koeien onnatuurlijk voedsel, worden ze behandeld met medicijnen en hormonen, en hebben ze weinig leefruimte. Dit heeft niet alleen gevolgen voor hun welzijn, maar ook voor de kwaliteit van de melk die we drinken.
Moderne koeienrassen geven andere melk
De melk die we tegenwoordig drinken, verschilt aanzienlijk van de melk die in de tijd van Ayurveda werd geprezen. Een van de grootste veranderingen ligt in de genetica van de koeien. Traditionele koeienrassen produceerden melk met A2-eiwitten, die volgens onderzoek makkelijker te verteren zijn [1]. Moderne melk, afkomstig van intensief gefokte rassen, geven melk met A1-eiwitten. Dit type eiwit kan bij mensen spijsverteringsklachten veroorzaken, zoals een opgeblazen gevoel of buikpijn, en draagt hoogstwaarschijnlijk bij aan de toename van lactose-intolerantie.
De voedingswaarde van moderne melk is uit balans
Melk van traditionele, grasgevoerde koeien bevatte meer gezonde omega-3 vetzuren en had een betere balans tussen de voedingsstoffen, vitamines en mineralen. Moderne melk heeft vaak een totaal andere samenstelling met veelal een overschot aan o.a. lactose, calcium en kalium, wat volgens onderzoek schadelijk kan zijn voor de gezondheid [2]. Dit laat zien hoe belangrijk zowel de bron als de samenstelling van melk is voor onze gezondheid.
Waarom bewerkte melk moeilijker te verteren is
De verwerking van melk is ook veranderd. Vroeger werd melk vers gedronken, rechtstreeks van de koe. Tegenwoordig wordt melk gepasteuriseerd om bacteriën te doden, maar dat zorgt er ook voor dat belangrijke stoffen die helpen bij de vertering van de melk verloren gaan. Daarnaast wordt melk zodanig bewerkt dat de vetten erin veranderen, wat het voor ons lichaam ook nog eens lastiger kan maken om het goed te verwerken.
Zo zien we dat de melk van nu niet meer dezelfde is als de melk die Ayurveda zo waardeerde.
Lactose-intolerantie: een groeiend probleem
Het onvermogen om lactose te verteren is bij volwassenen heel normaal. Baby’s hebben moedermelk nodig om te groeien en maken daarom veel lactase aan, het enzym dat nodig is om lactose af te breken. Na de borstvoedingsperiode neemt de productie van lactase bij de meeste mensen sterk af. Een uitzondering hierop zijn mensen in landen waar melk veel wordt geconsumeerd, zoals Nederland en Scandinavië. Zij hebben vaak een genetische aanpassing waardoor ze lactase blijven aanmaken. Toch zien we ook in deze landen een groeiend aantal mensen met lactose-intolerantie of overgevoeligheid, wat laat zien dat onze moderne melkproductie niet zonder gevolgen is.
Oorzaken van lactose-intolerantie
- Genetisch: een gebrek of verminderde aanmaak van lactase
- Verstoorde darmflora
- Te veel bacteriën in de dunne darm
- Chronische ontstekingen in de darmen
- De kwaliteit van de huidige melk
Genetische aanleg
Genetische aanleg speelt een belangrijke rol. Echter, een gebrek of verminderde aanmaak van lactase is niet de enige oorzaak van lactose-intolerantie. Mensen die nog wel lactase aanmaken, kunnen alsnog een tekort aan lactase krijgen door andere oorzaken.
Verstoorde darmflora: een belangrijke oorzaak
Een van de hoofdrolspelers in vrijwel alle intoleranties is een verstoorde darmflora. Als de balans in de darmbacteriën niet goed is, wordt het lastiger om melksuiker goed te verteren. Dit kan erger worden door een teveel aan bacteriën in de dunne darm [3]. Deze bacteriën breken lactose af voordat het goed opgenomen kan worden, wat klachten geeft zoals een opgeblazen gevoel, buikpijn en diarree.
Chronische ontstekingen
Net als een verstoorde darmflora spelen ontstekingen en beschadigingen van de darmwand een belangrijke rol bij lactose-intolerantie. Schade aan de darmwand, bijvoorbeeld door antibiotica, stress of ongezonde voeding, kan ervoor zorgen dat lactase niet goed werkt, waardoor lactose niet goed verteerd kan worden. Bij chronische ontstekingen in de dunne darm kan het zelfs helemaal onmogelijk worden om lactose te verteren.
Kwaliteit van de melk
De moderne melk speelt ook een grote rol in het ontstaan van klachten. Zoals eerder beschreven, bevat deze melk vaak A1-eiwitten en een ongunstige balans tussen de voedingstoffen, vitamines en mineralen, wat de spijsverteringsproblemen verder kan vergroten.
Overgevoeligheid voor melkeiwitten
Klachten na het eten van melkproducten kunnen echter ook veroorzaakt worden door een allergie of overgevoeligheid voor melkeiwitten, zoals caseïne. Deze reacties hebben niets te maken met een tekort aan lactase, maar kunnen vergelijkbare klachten geven, zoals buikpijn, diarree of zelfs systemische symptomen.
Het is bovendien belangrijk om te weten dat lactose-intolerantie vaak niet op zichzelf staat. Het maakt meestal deel uit van een bredere voedselintolerantie, waarbij meerdere voedingsmiddelen voor klachten zorgen. Dit onderstreept hoe belangrijk het is om niet alleen de symptomen, maar ook de onderliggende oorzaken aan te pakken.
Waarom melk niet meer dezelfde voordelen biedt
De melk van tegenwoordig mist veel van de kwaliteiten die Ayurveda zo waardeerde. Dit komt door veranderingen in de voeding en leefomstandigheden van koeien, de genetische samenstelling van moderne melk, en de verwerking ervan. In plaats van natuurlijke, hoogwaardige melk die rijk was aan gezonde vetzuren en goed verteerbare A2-eiwitten, krijgen we nu melk die vaak A1-eiwitten bevat met een overstoorde balans aan mineralen en voedingsstoffen.
Deze veranderingen, gecombineerd met onnatuurlijk voedsel en het overmatige gebruik van medicijnen en antibiotica bij koeien, hebben niet alleen de kwaliteit van de melk verminderd, maar dragen ook bij aan de toename van lactose-intolerantie en andere spijsverteringsklachten. De melk van nu is simpelweg niet meer het voedzame en heilzame voedingsmiddel dat Ayurveda ooit beschreef.
Wat kun je doen bij lactose-intolerantie?
Kies voor biologische A2-melk
Als je merkt dat je niet goed reageert op melk, raad ik aan om te kiezen voor biologische volle A2-melk. Dit type melk is makkelijker te verteren, en veel mensen die klachten ervaren bij A1-melk kunnen A2-melk wél verdragen. Een belangrijke tip: drink melk nooit koud, maar altijd warm of lauwwarm. Combineer melk niet met vlees, vis, eieren of fruit, vooral niet als je al spijsverteringsproblemen hebt.
Ghee
Wil je een gezond alternatief voor boter? Ghee is een uitstekende keuze. Je kunt het gebruiken om in te bakken of toevoegen aan maaltijden zoals havermout, soep of rijst. Dit melkproduct bevat vrijwel geen lactose en biedt tal van gezondheidsvoordelen, waardoor het een waardevolle toevoeging is aan je dieet. In Ayurveda staat ghee bekend om zijn kalmerende, beschermende en voedende werking op de slijmvliezen van het maag-darmkanaal. Tegenwoordig weten we dat dit komt doordat ghee van nature boterzuur bevat, een vetzuur dat de darmwand voedt, versterkt en ontstekingen helpt verminderen. Hierdoor kan ghee nuttig zijn bij klachten zoals colitis en Prikkelbare Darm Syndroom [4].
Versterk je darmen met Probiotica en gefermenteerde voeding
Daarnaast kunnen probiotica uit gefermenteerde voeding of supplementen helpen bij de vertering van lactose. Ze ondersteunen niet alleen de darmgezondheid, maar verbeteren ook de afbraak van melkeiwitten. Gefermenteerde voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir, kimchi en zuurkool zijn daarom een slimme keuze. Gefermenteerde melkproducten bevatten vaak minder lactose omdat het tijdens het fermentatieproces wordt omgezet in melkzuur, wat ze beter verteerbaar maakt voor mensen met lactose-intolerantie.
Het is vaak meer dan alleen lactose
Het is belangrijk om te beseffen dat lactose-intolerantie vaak niet op zichzelf staat. Het gaat vaak hand in hand met een bredere intolerantie, zoals een allergie of overgevoeligheid voor melkeiwitten zoals caseïne. Luister daarom goed naar je lichaam en kies voor voeding die bij jou past. Met deze bewuste keuzes kun je gezond omgaan met melk en je spijsvertering optimaal ondersteunen.
Pak de oorzaak van jouw intolerantie aan
Ervaar jij klachten door melkproducten, zoals een opgeblazen gevoel, buikpijn of andere spijsverteringsproblemen? Met een EMB-test ontdek je de oorzaak van jouw intolerantie voor melkproducten. Wil je meteen aan de slag om jouw klachten echt goed aan te pakken? Start dan met mijn traject voor een gezondere spijsvertering en een rustige buik. Lees hier meer over de EMB-test of bekijk mijn traject en zet vandaag de eerste stap naar een gezonder en fijner gevoel!
Heb je liever persoonlijk advies over wat in jouw situatie het beste is? Plan dan een kort gesprek met mij in, en we bespreken samen jouw mogelijkheden.
Bronvermeldingen:
- He, M., Sun, J., Jiang, Z. Q., & Yang, Y. X. (2017). Effects of milk containing only A2 beta casein versus milk containing both A1 and A2 beta casein proteins on gastrointestinal physiology, symptoms of discomfort, and cognitive behavior in subjects with self-reported intolerance to traditional cows’ milk. Nutrition Journal, 16(1), 72. https://doi.org/10.1186/s12937-016-0147-z
- Maharana, J., & Mishra, S. (2020). Composition of milk: A comparative analysis between indigenous and crossbreed cows of Ganjam. International Journal of Biosciences, 17(1), 216-222. https://innspub.net/wp-content/uploads/2022/03/IJB-V17-No1-p216-222.pdf
- Zhao, J., Fox, M., Cong, Y., Chu, H., Shang, Y., Fried, M., & Dai, N. (2010). Lactose intolerance in patients with chronic functional diarrhoea: The role of small intestinal bacterial overgrowth. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 31(8), 892–900. https://doi.org/10.1111/j.1365-2036.2010.04252.x
- Parada Venegas, D., De la Fuente, M. K., Landskron, G., González, M. J., Quera, R., Dijkstra, G., Harmsen, H. J. M., Faber, K. N., & Hermoso, M. A. (2019). Short chain fatty acids (SCFAs)-mediated gut epithelial and immune regulation and its relevance for inflammatory bowel diseases. Frontiers in Immunology, 10, 277. https://doi.org/10.3389/fimmu.2019.00277
- info@ayurnova.nl
Als Ayurvedic Practitioner combineer ik eeuwenoude Ayurvedische kennis met moderne inzichten om jouw darmklachten effectief aan te pakken. Ieder traject wordt volledig afgestemd op jouw unieke lichaamstype en geest, zodat je klachten verminderen en jij je vitaler en meer in balans voelt. Ontdek een natuurlijke aanpak die werkt voor jou.